Phonics là gì? Phương pháp tập cho trẻ phát âm tiếng Anh chuẩn

Chắc hẳn nhiều phụ huynh đã từng tự hào khi thấy con đọc vanh vách từ vựng trên flashcard. Nhưng rồi lại không khỏi băn khoăn khi con gặp một từ mới trong truyện thì lúng túng, hoặc khi xem phim không phụ đề thì chẳng hiểu mấy.

Thậm chí, một câu hỏi rất phổ biến là tại sao con học từ mới rất nhanh, nhưng cách phát âm lại chưa chuẩn và rất khó để uốn nắn lại.

Đây là tình huống quen thuộc của nhiều phụ huynh. Nguyên nhân không phải ở trí nhớ kém, mà do trẻ thiếu công cụ giải mã tiếng Anh từ gốc.

Chìa khóa nằm ở Phonics – phương pháp giúp trẻ kết nối âm thanh với chữ viết để đọc đúng và phát âm chuẩn ngay từ đầu. Đây không chỉ là kỹ thuật đọc, mà là nền tảng ngôn ngữ giúp con xây dựng sự tự tin, hình thành phản xạ và tạo tiền đề cho cả bốn kỹ năng Nghe – Nói – Đọc – Viết.

Trong bài viết này, VUS sẽ:

• Giải thích chi tiết phonics là gì
• Phân tích lợi ích vượt trội của phương pháp này
• Hướng dẫn cha mẹ cách áp dụng tại nhà và gợi ý các hoạt động học tập vui nhộn.

Tìm hiểu về Phonics và lợi ích mà phương pháp này mang lại

Phonics là gì? 

Về bản chất, Phonics là phương pháp dạy đọc và viết dựa trên việc xây dựng mối liên hệ chặt chẽ giữa âm thanh (Phoneme) và chữ viết (Grapheme).

Thay vì học thuộc lòng cả từ (phương pháp Whole Language), trẻ sẽ được học cách nhận diện từng âm riêng lẻ, sau đó ghép các âm đó lại để đọc thành một từ hoàn chỉnh.

Hãy tưởng tượng Phonics giống như việc bạn dạy cho trẻ “bộ mật mã” của tiếng Anh:

• Phoneme (Âm vị): Là đơn vị âm thanh nhỏ nhất. Ví dụ, từ "cat" có 3 âm vị: /k/, /æ/, /t/.
• Grapheme (Chữ vị): Là chữ cái hoặc nhóm chữ cái biểu thị cho một âm vị. Ví dụ, âm /k/ có thể được biểu thị bằng chữ 'c' (cat), 'k' (key), hoặc 'ck' (duck), âm /f/ có thể được biểu thị bằng chữ 'f' (fish), 'ff' (coffee), hoặc 'ph' (phone).

Trong tiếng Việt, chữ viết và âm đọc gần như khớp nhau. Nhưng tiếng Anh thì phức tạp: Một chữ cái có thể phát âm nhiều cách (chữ "a" trong "cat", "cake", "car") và ngược lại một âm có thể viết bằng nhiều chữ. Phonics chính là “mật mã” giúp trẻ giải quyết sự rắc rối này.

Phonics khác gì với học phiên âm IPA?

Có thể thấy rằng, đối với trẻ em, bắt đầu với Phonics là cách tiếp cận tự nhiên và hiệu quả hơn rất nhiều.

4 lợi ích khi dạy trẻ phát âm tiếng Anh bằng phương pháp Phonics

Đầu tư cho con học Phonics ngay từ những năm đầu đời mang lại những lợi ích nền tảng và lâu dài.

Xây dựng nền tảng Đọc - Viết vững chắc:

• Phonics trang bị cho trẻ hai kỹ năng cốt lõi: ghép âm (Blending) để đọc và tách âm (Segmenting) để viết.
• Khi gặp một từ mới như “ship”, trẻ sẽ biết cách ghép các âm /sh/, /i/, /p/ lại để đọc thành tiếng. Ngược lại, khi muốn viết từ “ship”, trẻ có thể tách âm để xác định các chữ cái tương ứng, giúp giảm thiểu lỗi chính tả.

Phát âm chuẩn xác và tự nhiên:

• Thay vì đoán mò, trẻ sẽ dựa trên các quy tắc âm đã học để phát âm một từ, kể cả những từ chưa từng gặp.
• Điều này giúp hình thành thói quen phát âm đúng ngay từ đầu, đặc biệt là các âm cuối (ending sounds) mà người Việt thường bỏ qua.

Tăng cường sự tự tin và tính độc lập trong học tập:

• Khi có trong tay công cụ "giải mã" từ vựng, trẻ sẽ trở nên chủ động và tự tin hơn khi tiếp xúc với các tài liệu tiếng Anh.
• Con có thể tự mình đọc một câu chuyện đơn giản mà không cần sự trợ giúp liên tục từ cha mẹ, từ đó khơi dậy niềm yêu thích học hỏi.

Kích thích tư duy ngôn ngữ và logic:

• Phonics giúp trẻ hiểu rằng tiếng Anh không phải là một mớ từ vựng hỗn loạn mà là một hệ thống có quy tắc.
• Việc nhận diện các mẫu âm và quy tắc ghép từ giúp kích thích khả năng phân tích và tư duy logic của trẻ.

Hướng dẫn từng bước dạy phát âm cho trẻ bằng phương pháp Phonics 

Sau khi đã nắm được thông tin Phonics là gì, cha mẹ hoàn toàn có thể đồng hành cùng con tại nhà bằng cách đi theo một lộ trình bài bản. Các chương trình uy tín như Oxford Phonics World thường chia quá trình này thành 5 giai đoạn chính.

Giai đoạn 1: Nhận diện 44 âm vị (Letter Sounds)

Đây là bước khởi đầu quan trọng nhất. Mục tiêu là giúp trẻ làm quen với âm thanh của từng chữ cái, chứ không phải tên gọi của chúng. 

Cách thực hiện:

• Cha mẹ có thể bắt đầu với nhóm âm phổ biến nhất: /s/, /a/, /t/, /p/, /i/, /n/.
• Ví dụ, với chữ 'S', hãy dạy trẻ âm /s/ (tiếng xì của con rắn) và liên hệ với từ "sun". Sử dụng các bài hát và hành động minh họa (phương pháp Jolly Phonics) để giúp trẻ ghi nhớ. 

Các cuốn sách như Oxford Phonics World 1 là một tài liệu tuyệt vời cho giai đoạn này.

Giai đoạn 2: Ghép âm thành từ đơn giản (Blending)

Sau khi trẻ nhận biết được một vài âm cơ bản, hãy bắt đầu dạy trẻ cách ghép chúng lại để đọc thành từ.

Cách thực hiện: Cho trẻ xem 3 thẻ chữ 'c', 'a', 't'. Bạn phát âm riêng từng âm /k/ - /æ/ - /t/, sau đó đọc nhanh dần để trẻ nhận ra từ "cat". Hãy dùng ngón tay trỏ lướt từ trái qua phải dưới các chữ cái khi bạn ghép âm.

Giai đoạn 3: Học các âm ghép (Digraphs & Trigraphs)

Ở giai đoạn này, trẻ sẽ học rằng hai hoặc ba chữ cái đi với nhau có thể tạo ra một âm thanh hoàn toàn mới.

Cách thực hiện:

• Giới thiệu các âm ghép phổ biến như sh (be quiet!), ch (choo-choo train), th, ai, ee. Dùng các thẻ từ có hình ảnh minh họa để giúp trẻ ghi nhớ.
• Ví dụ về Digraphs (2 chữ cái, 1 âm): sh trong "ship", ch trong "chair", th trong "think".
• Ví dụ về Trigraphs (3 chữ cái, 1 âm): igh trong "night", ear trong "hear".

Giai đoạn 4: Tách âm để viết (Segmenting)

Đây là kỹ năng ngược lại của Blending, cực kỳ quan trọng cho việc viết.

Cách thực hiện:

• Cha mẹ đọc một từ đơn giản, và khuyến khích trẻ vỗ tay theo từng âm nghe được để xác định các chữ cái cần viết.
• Ví dụ: Cha mẹ nói "dog". Trẻ vỗ tay 3 lần và xác định các âm /d/, /ɒ/, /g/. Hoặc cha mẹ đọc một từ đơn giản như "sun" và yêu cầu trẻ giơ ngón tay tương ứng với mỗi âm nghe được (/s/ - một ngón, /ʌ/ - hai ngón, /n/ - ba ngón) và thử viết các chữ cái tương ứng.

Giai đoạn 5: Nắm vững các quy tắc thay thế (Alternative Spellings)

Đây là giai đoạn nâng cao, khi trẻ học rằng một âm có thể được biểu thị bằng nhiều cách viết khác nhau.

Cách thực hiện: Tạo các bảng so sánh. Ví dụ, chỉ ra cho trẻ âm /eɪ/ (như trong "rain") có thể được viết là 'ay' (play), 'a_e' (cake), hoặc 'ai' (train).

Xem thêm:

• Học tiếng Anh cho bé – Bí quyết giúp con tự tin ngay từ đầu
• Bí quyết dạy phát âm tiếng Anh cho trẻ em dễ dàng & hiệu quả
• Dạy tiếng Anh cho bé: Phương pháp giúp trẻ tiếp thu nhanh​

Đặt lịch đánh giá âm – chữ miễn phí cho bé (15 phút, 1–1 với giáo viên) để biết chính xác mức độ hiện tại và nhận lộ trình phonics cá nhân hóa kèm bộ bài tập tại nhà cho bé ngay hôm nay.

6 hoạt động áp dụng hiệu quả phương pháp Phonics

Biến việc học Phonics thành những trò chơi vui nhộn sẽ giúp trẻ tiếp thu nhanh hơn và duy trì hứng thú.

1. Trò chơi "I Spy with my Little Eye"

Mục tiêu: Luyện kỹ năng nhận diện âm đầu của từ.

Cách chơi: Cha mẹ nói "I spy with my little eye, something beginning with /k/". Trẻ sẽ nhìn quanh phòng và tìm một vật bắt đầu bằng âm /k/, ví dụ như "a cup" (cái cốc) hoặc "a car" (xe ô tô đồ chơi).

2. Săn lùng chữ cái (Phonics Scavenger Hunt)

Mục tiêu: Củng cố mối liên hệ giữa âm và chữ.

Cách chơi: Chọn một âm trong ngày, ví dụ âm /b/. Cùng con đi dạo quanh nhà và tìm tất cả những đồ vật bắt đầu bằng âm đó như "bed", "ball", "book".

3. Túi bí ẩn (Mystery Bag)

Mục tiêu: Luyện tập tách âm và ghép âm.

Cách chơi: Bỏ một vài đồ vật nhỏ vào một chiếc túi. Trẻ sẽ thò tay vào, lấy một vật và nói âm đầu tiên của tên đồ vật đó. Để nâng cao, bạn có thể yêu cầu trẻ nói tất cả các âm trong từ.

4. Xây dựng từ (Word Building)

Mục tiêu: Thực hành kỹ năng ghép âm (Blending).

Cách chơi: Sử dụng các bộ chữ cái nam châm hoặc thẻ chữ. Cha mẹ đọc một từ đơn giản như "pig" và trẻ sẽ tìm các chữ cái p-i-g tương ứng để "xây" nên từ đó.

5. Nhảy lò cò Phonics (Phonics Hopscotch)

   Mục tiêu: Vận động kết hợp học tập, ôn lại các âm đã học.

   Cách chơi: Vẽ các ô lò cò và viết vào đó các chữ cái hoặc âm ghép (sh, ch). Trẻ sẽ nhảy vào từng ô và đọc to âm thanh tương ứng.

6. One-Minute Blend Sprint (Thử thách Ghép âm 1 phút)

Mục tiêu: Tăng tốc độ blending (ghép âm) mà vẫn giữ phát âm chuẩn.

Cách chơi:

• Chuẩn bị 10–15 thẻ từ CVC (consonant – vowel – consonant), ví dụ: cat, map, bag, pen, bed, sit, pin, dog, hop, sun, cup, bus,…
• Đặt đồng hồ đếm ngược 60 giây.
• Sau đó xáo thẻ, úp xuống. Mỗi lần lật 1 thẻ, bé chạm từng chữ cái và đọc /c/–/a/–/t/ → “cat” (đọc nhanh dần). Nếu đúng phát âm + đọc trôi chảy = 1 điểm; sai thì đặt lại cuối bộ và thử lại sau. Hết 60s, tổng kết điểm, ghi kỷ lục ngày và từ nào còn vấp.

Xem thêm: 20+ trò chơi tiếng Anh cho bé vừa học vừa chơi hiệu quả

Ngoài kiến thức về Phonics là gì, ba mẹ và bé có thể khám phá thêm thư viện học tiếng Anh bổ ích do VUS biên soạn giúp bé học hiệu quả và tiến bộ mỗi ngày.

Đồng hành cùng con học Phonics tại nhà là một hành trình tuyệt vời, giúp xây dựng sự gắn kết và niềm yêu thích học tập cho trẻ. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh phải đối mặt với những thách thức không nhỏ:

• Phát âm của cha mẹ chưa chuẩn: Làm sao để chắc chắn âm /æ/ (trong 'cat') và /e/ (trong 'bed') mình phát âm đã đúng để con không bị học sai ngay từ đầu?
• Thiếu sự nhất quán và lộ trình bài bản: Công việc bận rộn khiến cha mẹ khó duy trì các hoạt động học tập đều đặn hàng ngày cho con.
• Thiếu môi trường tương tác: Trẻ cần được nghe và thực hành với giáo viên chuyên môn và bạn bè đồng trang lứa để kỹ năng trở thành phản xạ tự nhiên.

Có thể bạn quan tâm:

• Môi trường học tiếng Anh cho bé ảnh hưởng lớn như thế nào?
• Bí quyết đầu tư trung tâm tiếng Anh cho bé không lãng phí

VUS: Môi trường tối ưu để Phonics phát huy hiệu quả toàn diện

Đây chính là lúc một môi trường học tập chuyên nghiệp như VUS trở thành giải pháp tối ưu. Tại VUS, chúng tôi không chỉ dạy Phonics, chúng tôi tạo ra một thế giới Anh ngữ sống động, nơi trẻ được "tắm" trong ngôn ngữ một cách tự nhiên và vui vẻ.

• Giáo trình chuẩn quốc tế, lộ trình rõ ràng:
  • Các khóa học cho lứa tuổi mầm non và thiếu nhi sử dụng các giáo trình từ những đối tác uy tín toàn cầu như Oxford University Press.
  • Các khóa học cho lứa tuổi thiếu niên sử dụng các bộ giáo trình uy tín từ các nhà xuất bản hàng đầu thế giới như National Geographic Learning. Điều này đảm bảo nội dung học tập luôn cập nhật, mang tính toàn cầu và chất lượng học thuật cao. 
• Đội ngũ giáo viên tinh anh - Nền tảng phát âm chuẩn cho con:
  • Với hơn 2.700 giáo viên và trợ giảng, 100% sở hữu bằng cấp giảng dạy Anh ngữ quốc tế (TESOL, CELTA...), VUS đảm bảo trẻ được tiếp thu nguồn phát âm chuẩn xác nhất.
  • Đội ngũ quản lý chất lượng với 100% có bằng Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ luôn giám sát và nâng cao chất lượng giảng dạy.
• Chất lượng được bảo chứng bởi những con số kỷ lục:
  • VUS tự hào khi được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác nhận là “Hệ thống Anh ngữ có số lượng học viên đạt điểm tuyệt đối trong các kỳ thi Cambridge nhiều nhất Việt Nam” với gần 21.000 em.
  • Thành tích này, cùng với kỷ lục 203.253 học viên đạt chứng chỉ quốc tế và 5 năm liên tiếp là "Trung Tâm Đào Tạo Vàng" của Cambridge, là lời cam kết vững chắc nhất về hiệu quả đào tạo. 
• Môi trường học tập truyền cảm hứng với triết lý Discovery Learning:
  • Cách tiếp cận: Thay vì giáo viên truyền thụ kiến thức một chiều, trẻ sẽ được đặt vào trung tâm của lớp học, chủ động khám phá và tìm ra lời giải cho các vấn đề thực tế thông qua các dự án, trò chơi và hoạt động tương tác.
  • Kết quả: Giúp trẻ không chỉ ghi nhớ kiến thức mà còn hiểu sâu bản chất vấn đề, từ đó xây dựng sự tự tin và bộ kỹ năng cần thiết của thế kỷ 21 như tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề một cách tự nhiên.

• Hệ sinh thái công nghệ OVI độc quyền:
  • Đối với học viên: Là một trợ lý học tập 24/7, giúp con chủ động ôn luyện, củng cố kiến thức và duy trì động lực học tập qua các hoạt động tương tác vui nhộn.
  • Đối với phụ huynh: Dễ dàng theo dõi chi tiết tình hình học tập của con (kết quả, nhận xét của giáo viên), giúp cha mẹ đồng hành cùng con một cách hiệu quả.

VUS cung cấp khóa học cho mọi độ tuổi:

• Tiếng Anh Mầm non (4 – 6 tuổi): Học qua chơi – phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên và vui vẻ
• Tiếng Anh Thiếu nhi (6 – 11 tuổi): Mở rộng vốn từ – hoàn thiện kỹ năng ngôn ngữ toàn diện
• Tiếng Anh THCS (11 - 15 tuổi): Tăng cường phản xạ – giao tiếp lưu loát, tự tin thuyết trình
• Tiếng Anh cho người mất gốc: Dành cho người mất gốc hoặc cần học lại từ đầu, dễ hiểu và thực tế
• Tiếng Anh giao tiếp: Tự chọn thời gian học – vẫn đảm bảo tiến bộ đều
• Luyện thi IELTS: Lộ trình rõ ràng – giảng viên chất lượng cao – học viên liên tục đạt 6.5–8.0+

Để Phonics phát huy trọn vẹn, trẻ cần một môi trường chuyên nghiệp, nơi kiến thức gắn liền với thực hành. Đó chính là những gì VUS mang lại – không chỉ dạy Phonics, mà còn tạo ra một thế giới Anh ngữ sống động, nơi con được sống cùng tiếng Anh mỗi ngày.

Đừng để phát âm sai thành rào cản lâu dài. Hãy để VUS đồng hành cùng con trên hành trình xây dựng nền tảng Anh ngữ vững chắc nhất. Đăng ký ngay để nhận tư vấn và học lớp trải nghiệm miễn phí!

Rèn luyện tiếng Anh mỗi ngày cùng VUS

Tìm hiểu thêm

Phonics không phải là phương pháp phức tạp mà là nền tảng giúp trẻ tự tin đọc – phát âm chuẩn ngay từ đầu. Khi cha mẹ hiểu phonics là gì và áp dụng các trò chơi, hoạt động vui học, trẻ sẽ sở hữu “chìa khóa” để tự mình mở ra thế giới ngôn ngữ